الکترودهای سلولزی، به‌ویژه انواع E6010 و E6011، از محبوب‌ترین الکترودهای جوشکاری در پروژه‌های صنعتی، لوله‌کشی و ساخت‌وساز هستند. این الکترودها به دلیل نفوذ بالا، قابلیت جوشکاری در تمام وضعیت‌ها (به‌ویژه عمودی پایین به بالا) و شروع قوس آسان، انتخاب اول بسیاری از جوشکاران حرفه‌ای محسوب می‌شوند. اما مانند هر ابزار تخصصی، استفاده از آن‌ها در همه موقعیت‌ها توصیه نمی‌شود. شناخت شرایطی که در آن‌ها نباید از الکترود سلولزی استفاده کرد، به حفظ کیفیت جوش، ایمنی و عمر مفید تجهیزات کمک زیادی می‌کند.
در ادامه به بررسی کامل شرایطی می‌پردازیم که استفاده از الکترود سلولزی در آن‌ها مناسب نیست یا باید با احتیاط انجام شود.
استفاده از الکترود سلولزی در کجا خطرناک است؟
در محیط‌های بسته با تهویه ضعیف
الکترودهای سلولزی هنگام سوختن، مقادیر زیادی دود و گاز تولید می‌کنند. این گازها عمدتاً حاوی CO، CO₂ و ترکیبات آلی فرّار هستند که در فضاهای بسته بدون تهویه مناسب می‌توانند باعث خفگی یا مسمومیت شوند.
چرا خطرناک است؟
- افزایش سطح گازهای سمی مانند مونوکسیدکربن (CO)
- کاهش سطح اکسیژن محیط
- بالا رفتن خطر انفجار در حضور گازهای قابل اشتعال
راه‌حل: اگر نیاز به خرید الکترود سلولزی و استفاده از آن در فضاهای بسته دارید، حتماً از تهویه صنعتی، هواکش‌های قدرتمند و تجهیزات تنفسی استفاده کنید یا نوع دیگری از الکترود مانند رتیلی را در نظر بگیرید.
هنگام جوشکاری فولادهای آلیاژی یا ضدزنگ
الکترود سلولزی برای جوشکاری فولادهای ساده کربنی طراحی شده است و برای فولادهای آلیاژی یا ضدزنگ توصیه نمی‌شود.
دلیل فنی:
- محتوای گوگرد و فسفر در الکترود سلولزی می‌تواند با عناصر آلیاژی مانند کروم، نیکل یا مولیبدن واکنش داده و باعث ترک‌خوردگی یا کاهش مقاومت خوردگی جوش شود.
جایگزین مناسب: برای فولادهای آلیاژی، استفاده از الکترودهای کم‌هیدروژن یا پایه استیل (مانند E7018 یا E308L) بهتر است.
در مواقعی که نیاز به جوش تمیز با ظاهر خوب دارید
الکترود سلولزی اغلب جوش‌هایی با ظاهر نسبتاً زبر و پاشش بالا ایجاد می‌کند. اگر در پروژه‌هایی هستید که زیبایی جوش اهمیت زیادی دارد (مانند سازه‌های نمایشی یا دکوراتیو)، این نوع الکترود مناسب نیست.
چرا؟
- قوس خشن باعث ایجاد پاشش زیاد می‌شود.
- رسوب جوش نهایی معمولاً نیاز به سنگ‌زنی یا تمیزکاری دارد.
- سطح جوش ممکن است حفره‌دار یا ناهموار باشد.
انتخاب بهتر: برای جوش تمیز و صاف، الکترودهای رتیلی (مثل E6013) یا الکترودهای تنگستن در روش TIG انتخاب بهتری هستند.
در کارهای نیازمند جوشکاری دقیق یا کنترل‌شده
جوشکاری با الکترود سلولزی، به‌ویژه در وضعیت‌های خاص، نیاز به مهارت بالا دارد. در پروژه‌هایی که نیاز به دقت بالا در مقدار نفوذ، ضخامت رسوب و کنترل عرض جوش وجود دارد، استفاده از این الکترود ممکن است نتایج غیرقابل پیش‌بینی بدهد.
علت:
- ذوب زیاد و سرعت بالای نفوذ ممکن است کنترل را دشوار کند.
- در دست‌های کم‌تجربه، ممکن است نفوذ بیش از حد یا سوختگی لبه‌ها ایجاد شود.
روی ورق‌های نازک یا فلزات با ضخامت کم
الکترودهای سلولزی به دلیل نفوذ بالای قوس، برای جوشکاری ورق‌های نازک مناسب نیستند. استفاده از آن‌ها روی فلزات با ضخامت کمتر از ۳ میلی‌متر ممکن است منجر به سوراخ شدن یا اعوجاج فلز شود.
در این حالت، بهتر است از چه نوع الکترودی استفاده شود؟
- الکترودهای با نفوذ کمتر مثل E6013 یا روش‌های جوشکاری دقیق‌تر مانند MIG یا TIG.
در محیط‌های مرطوب یا با رطوبت بالا
الکترودهای سلولزی جذب رطوبت بالایی دارند. رطوبت وارد شده به پوشش الکترود در حین جوشکاری بخار شده و باعث ایجاد حفره، تخلخل یا حتی ترک در جوش می‌شود.
نشانه‌های جذب رطوبت:
- ترک‌خوردگی پوشش
- صداهای "ترق‌تروق" حین جوشکاری
- دود بیش از حد یا حباب در حوضچه جوش
پیشگیری: الکترود سلولزی باید در جای خشک نگهداری شده و در صورت نیاز با دمای مناسب (معمولاً 70 تا 100 درجه) خشک شود.
برای جوش‌های چندپاسه با نیاز به مقاومت بالا
در جوش‌های چندپاسه یا اتصال‌هایی که تحت فشار بالا یا ضربه هستند، استفاده از الکترود سلولزی در تمام لایه‌ها توصیه نمی‌شود. معمولاً الکترود سلولزی فقط برای پاس ریشه (Root pass) استفاده می‌شود و لایه‌های بعدی با الکترودهای کم‌هیدروژن انجام می‌شوند.
دلیل:
- وجود هیدروژن زیاد در جوش می‌تواند باعث ترک تاخیری شود.
- کنترل دما و تنش پسماند در پاس‌های زیاد با الکترود سلولزی دشوارتر است.
جمع‌بندی
الکترودهای سلولزی اگرچه بسیار کاربردی و قدرتمند هستند، اما استفاده از آن‌ها در هر شرایطی مناسب نیست. برای جوشکاری در فضاهای بسته، روی ورق‌های نازک، فولادهای آلیاژی، پروژه‌های ظریف یا محیط‌های مرطوب، باید از این نوع الکترود پرهیز کرد یا با احتیاط و تجربه بالا استفاده شود. شناخت درست از ویژگی‌ها و محدودیت‌های الکترود سلولزی به شما کمک می‌کند تا در پروژه‌های جوشکاری، ایمنی، کیفیت و کارایی بالاتری داشته باشید.
در چه شرایطی نباید از الکترود سلولزی استفاده کرد؟